تاریخ خیل آدم هایی را بر تارک خود دیده است که احصائیه شان همان در برگ های خود می گنجد و لاغیر.
اما از منظر بخش و تقسیم می توان در مناظر متعدد به آنها نگریست.
از نوشتجات و برجای ماندگان گذشته تا امروز, می توان به آدم هایی برخورد که جز غم نان و روز خود نداشته و همه همت خود را برای راحت خویش می گذارند. چه بل آنکه در این دسته بتوانی شمارگانی را نیز بیابی که در اندک متاع قلیل دنیای خود, اندکی نیز به آینده دورتری نگریسته و خواه از سر عادت یا ترس به ماورایی از عالم خاکی نیز روی آورده اند.
در سویی دیگر, آدم هایی اند که چشم از مواهب و مجاری دنیا برگرفته و یکسره از غیب مدد می جویند. گاه خرقه پوشی را سنت و گاه دگماتیسم را روش خود کرده اند. القصه کثرت آدم ها به فکر معاش دنیا و غرق در منال آن اند و برای سکه ای شب به آرزویش در خواب و برای به دست آوردنش روز در اتعاب و عده ای قلیل به امید متاب, چشم از دنیا گرفته و خرقه زهد به تن آورده اند.
دو روشی را که اسلام و سنت نبوی و جانشینان بر حقش با آن مبارزه و خود منادی و عاملش بودند و در روزگار ما پیروان این مسلک حسن آن اندازه تحدید شده اند که می توان بزرگان و فحول آنان را انگشت شمار نامید.
اعضای فقید جمعیتی به نام نهضت آزادی ایران, مرحومان مغفوران آیت الله طالقانی, مهندس بازرگان, دکتر سحابی, شهید چمران, احمد صدر حاج سید جوادی نمونه های از این اندیشه و تفکر بودند و این روزها پیام ها و بزرگداشت هایی که برای دکتر ابراهیم یزدی (ره) صادر و برگزار می گردد, یادواره ای از اسلاف اوست.
این بزرگواران که راه خویش الگویی از دکتر مصدق می دانستند در عین تجهیز خود به علم و مبارزه برای رسیدن خود و جامعه خویش به بهترین ها, هیچگاه ایمان و اخلاق را فراموش نکردند تا جاییکه به گواه نزدیکان به ایشان, همگان اهل رعایت مر دساتیر واجب و انجام مستحبات و حتی تهجد شب و مفسر قرآن و عامل ولو مشوق ادعیه بودند, اما هیچگاه دین را ملعبه مقاصد سیاسی خود نکردند و آنرا نردبان پیشرفت خود قرار ندادند.
دکتر یزدی نابغه ای سیاسی و مبارزی خستگی ناپذیر در روش مصدقی بود و از وفادارترین انقلابیون به میهن و قانون اساسی و منش بازرگان در تمزیج ملیت و مذهب را داشت. در مراودات متعدد و هر چند کم با ایشان, خوشرویی و ادب و تواضع را در چهره ایشان لمس می کردم و ماحصل همه گفته ها و خاطرات و قضاوت ها از ایشان را در دو خصیصه ایمان و مبارزه برای ایرانی آزاد همراه با پیشرفت برداشت کردم.


مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ ۖ فَمِنْهُم مَّن قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ ۖ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا

در میان مؤمنان مردانى هستند که بر سر عهدى که با خدا بستند صادقانه ایستاده اند. بعضى پیمان خود را به آخر بردند(ودرراه اوشربت شهادت نوشیدند)، و بعضى دیگر در انتظارند. و هیچ گونه تغییرى در پیمان خود ندادند.
(احزاب/23)