اختلاف بین سخنان بنیانگذار انقلاب ، قبل و بعد از تشکیل حکومت بر کسی پوشیده نیست ، تا آنجا که بررسی صحیفه ی نور در دو چاپ قبل و بعد از سال 1368 نشان از محذوفات فراوان در این سند تاریخی ،نشان می دهد که این امر برای حافظان نشر آثار و تابعان پس از ایشان پذیرفته شده است و حتی در برخی از اوقات و از سوی یاران نزدیک ایشان مورد بهره قرار می گیرد.اصلی ترین نکته ی مورد اشاره از سوی تابعین و واثقین ایشان در این تناقض گویی وجود واقعه ی عسر و حرج بر مسلمین در دو فتنه ی داخلی و خارجی یعنی گروهک های شبه نظامی همچون اکراد و مجاهدین و در بعد خارجی گسیل ارتش تا بن دندان مسلح مزدور خارجی بود که در فاصله ی کوتاهی که از عمر ایشان پس از جنگ می گذشت با حذف برخی مقررات سخت گیرانه قبلی ، کشور را به علت ورود به فضای صلح و آرامش دعوت و مقررات حالت گذار را کنار زدند.

 

خدا رحمت کند مرحوم مهندس بازرگان را که در مقابل اصرار امام برای سپارش مسئولیتی در دولت موقت به دکتر بنی صدر ، می فرمایند:"من به کسی که در عمرش حتی یک مکتب خانه را اداره نکرده است ، مسئولیتی نمی دهم" اما ایشان بدون توجه به چنین نصیحت مصلحانه ای ، راه انقلاب نوپا را با تاکتیک آزمون و خطا گذرانند و بر این اساس تناقضات فراوانی را متحمل نظام نوبنیاد ایران نمودند.

تجربه ی کار اجرایی به خصوص در دوران اختناق و فشار که در یک دوره ی کوتاه با مرگ ، آوارگی و نیستی جمع کثیری از عوام و ترور عالی ترین مقام های کشوری و لشگری همراه می گردد را نمی توان با یک مدیریت چه بسا سطح عالی در یک گروه و شرکت 50 یا حتی 500 نفره مقایسه کرد اما به همین امر می توان بسنده کرد که معیار بین سخن و عمل قبل و بعد از قبول مسئولیت میان هر دو گسترده است، چرا که در عمل بسیاری از معیارهای ذهنی و پارامترهای محاسباتی به دلایل مختلف همچون اشتباهات سهوی محاسبه گر و یا متغییر بودن نظام هستی اعم از طبیعت ساکن یا متحرک ، طور دیگری عمل می نمایند.

جمع بندی پایانی از سه وجه سخنی که گذشت اگر بر یک کانون جمع آید ،خوشه چینی از کلام امیر مومنان(ع) است که  با درک خلق ضعیف انسان(خلق الانسان ضعیفا) می فرمایند : حق در میان سخن فراخ و در میدان عمل بسیار تنگ است . از این روست که باید عبرت را میوه ی چنین رفتارهایی بدانیم تا غزل سراییم:

جز تو یاری نگرفتیم و نخواهیم گرفت              بر همان عهد که بودیم بر آنیم هنوز

و در سراسر زندگی به اسارت چنین ابتلائات بزرگی دچار نشویم.زندگی فردی بسیاری از عوام نیز با چنین مقتضیاتی همراه است و چه بسا چون بر احوال دیگران که مبتلای به ایراد و خطا رفته اند خنده ای برآوریم ، جزای امتحان و ابتلایش را باید به رنج آوریم.

یا رب از ابر هدایت برسان بارانی               

                                      پیشتر زان که چو گردی ز میان برخیزم