اصولا و فارغ از آموزه های دینی ، علت علاقه مندی تاریخی مردمان ایران و گرایش این سامان به مذهب تشیع به علت رفتار خاندان علوی به خصوص امام علی در زمان حکمرانی بر جهان اسلام و آشنایی معاریف و سرشناسان ایرانی با دیگر افراد این خاندان منجمله سلمان فارسی با امام علی ، جابربن حیان با امام صادق ، شهربانو  دختر یزدگرد سوم همسر امام حسین ، داود بن ابر هند سرخسی و محمد اسحاق و حمادبن ابی سلیمان با امام باقر ، حضور امام رضا در خراسان ،حمایت مختار ثقفی از ایرانیان در قیامش علیه امویان و دیگر مواردیست که از حوصله ی این نوشتار خارج است ، بوده که ایرانیان ضمن بهره گیری از ایشان و درک عدم تطابق هجوم وحشیانه اعراب و رفتارهای تبعیض آمیز عامران و عاملان آنها با آموزه های دینی این مکتب ، برای مقابله با این درد تاریخی از آن بهره برده اند.
منطق لا اکراه فی الدین که در منش و روش این خاندان به عنوان سرمشق دینداری مورد ترویج قرار گرفته و خود مورد آزار و اذیت والیان این حکومت دینی قرار داشتند ، بهترین راه مبارزه با حکومت استبدادی دینی برای ایرانیان گردید. حمایت مردمان این دیار از واقعه ی عاشورا در طول تاریخ تنها یک وظیفه ی شرعی شمرده نگردیده است بلکه تا زمان حضور حکومت های سفاک عربی- اسلامی که قیمومیت ایران را با خون و کشتار به دست داشته اند و سپس از دوران های دیگری که به نوعی ایران تحت ظلم و ستم قرار گرفته است ، این حادثه دستآویزی برای حرکت و ایجاد شور در بین مردمان ایران قرار گرفته است تا جاییکه مردمان ایران حوادث استوره ای خود را با این واقع عجین گردانیده اند.
واقعه ی بخشیدن کابین و مهریه ی زنان نوغانی در روز شهادت امام رضا در خراسان برای شرکت در تشییع جنازه ی ایشان را اگرچه می توان در نمودارهای دینی تعریف کرد اما باید این نکته را درد تاریخی مردمان آن سامان در ظلم هایی که حکام عباسی به مردم وارد آورده بودند و مردم با این حادثه قصد نوعی بیان اعتراض را داشته اند را نیز مرود بررسی قرار داد.
از گذر تاریخی که بگذریم ، بررسی تاریخ صفویه و قاجاریه ، می توان بیشتر به نقش مذهب و ملیت رسید. برای اولین بار در تاریخ ایران ، مذهب رسمی کشور تشیع معرفی می گردد